Het Consortium TDE – bestaande uit Trebbe, Dura Vermeer en ENGIE – heeft in een relatief korte tijd een nieuw ziekenhuis met aangrenzend een geriatrisch revalidatiecentrum gebouwd volgens een DBMO-opdracht. Dat betekent een combinatie van opdracht, bouw, onderhoud, exploitatie en schoonmaak én energielevering. En dat alles voor de periode van vijfentwintig jaar. Het resultaat is het Isala Diaconessenhuis Meppel en het ernaast gelegen Reestdal Revalidatie. Het gebouw gaat door een combinatie van gevels met een natuurbruine uitstraling en groene begroeide daken vrijwel naadloos op in het groene Reestdal in Meppel. Het is een compact ziekenhuis – ruim 17.500 m2 – met een kliniek van zo’n honderd bedden, twintig bedden voor de dagbehandeling, ruim zestig spreek- en onderzoekskamers, ruim dertig behandel-/spreekkamers in de poliklinieken, tien radiologieruimtes, vijf kamers voor nucleaire geneeskunde, twaalf dialyseplekken en een OK-complex van vier operatiekamers. Reestdal Revalidatie is ruim 5000 m2 groot en telt 64 klinische plaatsen voor geriatrische revalidatiezorg dagbehandeling en voorzieningen voor een eerstelijnsbehandeling.
Duurzaamheid
Duurzaamheid speelt een grote rol bij het nieuwe ziekenhuis. Er wordt uitsluitend gebruik gemaakt van elektriciteit, dus niet van fossiele grondstoffen. Het is het eerste all-electric ziekenhuis in Nederland. De elektriciteit wordt opgewekt door ruim vierhonderd zonnepanelen, er wordt gebruik gemaakt van een warmtekoude opslag (wko) met drie warmtepompen in de bodem en alle ruimtes die gebruik maken van warm water zijn voorzien van elektrische boilers. Op die manier is er geen warmteverlies door het transport.
Inspiratiebron
Het ontwerp van het Isala Diaconessenhuis in Meppel is van Vakwerk Architecten uit Delft. Het was de eerste grote ontwerpklus voor het nieuwe architectenbureau van Ellen van der Wal, Francesco Veenstra en Paul Ketelaars, oud-partners van Mecanoo architecten. “Mijn grote inspiratiebron is de eindgebruiker, de patiënt in dit geval”, vertelt Van der Wal. “Het is dan ook mijn droom om een gebouw te ontwerpen waar mensen zich toch op hun gemak voelen ondanks alle spanning, ze hun weg kunnen vinden en waar ze met een redelijk comfortabel gevoel weer naar huis gaan. Naar mijn mening moeten patiënten een veel grotere rol spelen tijdens het ontwerpproces dan gebruikelijk is. Bij het maken van het ontwerp voor het nieuwe ziekenhuis hebben we meningen van patiënten in het oude ziekenhuis gepeild via klankbordgroepen. Daarnaast zijn gesprekken gevoerd met de cliëntenraad van het Isala Diaconessenhuis.”
Andere gebruikers, zoals staf, verpleging en dokters van het nieuwe ziekenhuis, hebben vanzelfsprekend ook een cruciale rol gespeeld bij het ontwerp, stelt Van der Wal. “Het gebouw moet voor het personeel goed en fijn functioneren, het moet een lean machine zijn. We hebben in werkgroepen gesprekken met medewerkers gehouden die tot een voorstel van de gebouwstructuur hebben geleid. Op basis van dat voorlopige ontwerp hebben we in een vrijstaande loods 1-op-1 mockups gemaakt om te kijken wat de beste indeling van de ruimtes was. Het ontwerp is met tape op de grond uitgetekend, het afbouwbedrijf heeft vervolgens de gipswandjes geplaatst. Zie het als een maquette op ware grootte waar met een bed of een rolstoel doorheen gereden kon worden. Eén dag opbouwen, twee dagen testen en weer afbreken. Op die manier is acht keer een deel van het ziekenhuis opgebouwd waar we met gebruikers en patiënten hebben getest wat de beste indeling van de 1-bedskamer en de 3-bedskamer zouden zijn en wat bijvoorbeeld wat de beste looplijnen zijn. Deze bevindingen zijn in het definitief ontwerp verwerkt.”
Healing Environment
Onderzoeken hebben veelvuldig uitgewezen dat veel daglicht en zicht op een groene omgeving de ligduur in een ziekenhuis significant verkort. Daarom hebben de principes van een Healing Environment ook een rol gespeeld bij het ontwerp, aldus Van der Wal. “Het gebouw en de omgeving moeten een positief effect hebben op het herstel en het welzijn van de patiënt. Dat is het uitgangspunt. Onder andere het kleurgebruik speelt hierbij een rol. In het ziekenhuis in Meppel zijn rustige kleuren toegepast, veel groen, geel en zacht rood. Daarnaast is in het ontwerp van een aantal afdelingen speciale maatregelen opgenomen. Op de dialyseafdeling bijvoorbeeld moeten nierpatiënten vaak meerdere keren per week een aantal uren doorbrengen. Een klimaatplafond zorgt voor een comfortabel binnenklimaat en veel raampartijen bieden een uitzicht op het groene Reestdal. Zo wordt getracht het verblijf zo aangenaam mogelijk te maken.”
Eisen
Een ziekenhuisgebouw stelt specifieke eisen aan bijvoorbeeld de binnenwanden die er zijn toegepast. Jacco van ’t Hof, projectadviseur van Knauf, had hier zo’n vier jaar geleden contact over met Vakwerk Architecten. “Wij hebben al vaker advies uitgebracht voor de toepassing van onze producten in ziekenhuizen. Zo worden specifieke eisen gesteld aan de wanden op het gebied van akoestiek en brandwerendheid. In totaal zijn bij het Isala Diaconessenhuis circa 25.000 m2 wand toegepast, het grootste deel bestaande uit een opbouw van een A-plaat en een plaat Diamond Board in een dikte van 12,5 mm elk, al dan niet voorzien van isolatie. De opbouw van de stralingwerende wanden week daar uiteraard van af. Daar zijn de platen voorzien van loodstroken, variërend in diktes van 1 tot en met 3 mm. Deze loodstroken zijn op de standaard A-platen geplakt. Bovendien hebben wij voor een betere akoestiek geperforeerde plafondpanelen geadviseerd, de Knauf Cleaneo Up. Deze zijn in de trappenhuizen onder de bordessen toegepast. Voor ons waren de levertijden de grootste uitdaging. De coronacrisis speelde hierbij een grote rol, maar ondanks dat is het ons gelukt”, stelt Van ’t Hof.
Treintje
De afbouw van het nieuwe ziekenhuis was in handen van Eissink Plafond- en wandsystemen uit Hengelo. Het afbouwbedrijf heeft inmiddels al ruime ervaring opgebouwd in de afbouw van ziekenhuizen, aldus directeur Robin Workel. “We hebben al aan heel wat mooie ziekenhuizen mogen meewerken. Bijvoorbeeld het Saxenburg Medisch Centrum in Hardenberg en recent nog het Ommelander Ziekenhuis Groningen in Scheemda. Momenteel werken we mee aan het Tergooi Ziekenhuis in Hilversum. De grootste uitdaging bij dergelijke projecten is dat het treintje gaat lopen. Dat iedereen de neuzen de goede kant op heeft staan. Dat is bij het ziekenhuis in Meppel volgens de leanmethode perfect verlopen”, legt hij uit.
Het afbouwbedrijf uit Hengelo heeft in het Isala Diaconessenhuis circa 100.000 m2 wandbeplating gemonteerd. “Qua hoeveelheid – wanden van drie en vier lagen dik – een enorm project voor ons, maar niet qua moeilijkheid. De ronde wanden weken uiteraard af. Die hebben we in het werk gemaakt door de gipsplaten in te zagen en ze vervolgens met 6 mm buiggips droog of nat af te werken. Daarnaast behoefden een aantal zware schuifdeuren extra aandacht. Daarvoor hebben we in een timmerfabriek de kozijnen speciaal laten maken. Deze moesten namelijk het enorme gewicht van de deuren – circa 100 kilo – opvangen. Daarnaast moest ze luchtdicht afsluiten. Maar dat was het wel als je het hebt over spannende dingen”, zegt hij bescheiden.
Natuurlijke uitstraling
De natuurlijke bruine uitstraling van de gevels komt in een deel van het gebouw terug. Workel: “In een aantal gangen op de begane grond hebben we een houten plafond van Derako gemonteerd. Het betrof een grill plafond, uitgevoerd in massief Amerikaans rood eikenhout met een voegmaat van 45 mm en een kopmaat van de houten latten van dikte 20 en hoogte 40 mm. We hebben zwarte aluminium deuvels gebruikt. Het hout komt ook terug in de balies. Achter de balies hebben we Focus Ds-panelen van Ecophon verdekt gemonteerd. Dat geeft een mooi, strak beeld. In de kantoorruimtes hebben we Advantage-panelen van Ecophon toegepast en op sommige plekken Focus-panelen op kleur. Waar hoge eisen aan hygiëne werden gesteld, bijvoorbeeld in de OK’s, zijn Ecophon Advance-panelen toegepast. Samen met de Cleaneo Up-panelen van Knauf hebben in totaal zo’n 15.000 m2 plafonds gemonteerd.”
Bouwpartners
Opdrachtgever: Isala Klinieken en Zorggroep Noorderborg, Meppel
Architect: Vakwerk Architecten, Delft
Aannemer: Consortium TDE (Trebbe, Dura Vermeer en ENGIE)
Fabrikant wanden: Knauf, Utrecht
Fabrikant plafonds: Knauf, Utrecht; Saint-Gobain Ecophon, Etten-Leur; Derako, ’t Zand
Fabrikant klimaatplafonds: Solid Air, Westerbroek
Montage wanden en plafonds: Eissink Plafond- en wandsystemen, Hengelo
Foto’s Jan de Vries
Dit artikel verschijnt in PWi 1-2022.
Nog geen abonnee? Klik hier