Het NYMA-terrein in Nijmegen wordt herontwikkeld. Dit gebied, gelegen aan de voet van de nieuwe brug De Oversteek, moet dé creatieve hotspot van de Waalstad worden. Als eerste op het programma staat de transformatie van de Vasim. Een duik in de geschiedenis van dit gemeentelijk monument. De Vasim is in 1948 gebouwd als onderdeel van de kunstzijdespinnerij NYMA, in die tijd een van de grootste werkgevers van Nijmegen. Het ontwerp van het gebouw was van de architecten Zandstra, Giesen en Sijmons, die moderne architectuur met klassieke elementen combineerden. De twee markante schoorstenen op de kop van het gebouw zorgden voor een permanente inlaat van verse lucht die via grote ventilatoren en door de perskanalen in de rug van het gebouw, de vier hallen in werd geblazen.
NYMA stopte in 1969 met de productie, waarna in de Vasim werd gestart met de productie van carboxymethylcellulose, een veelzijdig product dat in diverse industrieën is toegepast, van mijnbouw tot papier tot levensmiddelen. Vanaf 1985 kreeg het gebouw een nieuwe functie. Het werd een vliegasfabriek onder de naam VliegAsSinterMaatschappij. Hier is de naam VASIM van afgeleid. Vliegas werd hier omgezet in een halfproduct dat onder andere in lichtbeton werd toegepast. Bij de productie kwam veel stof vrij dat voor overlast voor de bewoners in de omgeving zorgde. Dit leidde tot veel protesten, waarna de fabriek in 2000 de deuren sloot.
Onderkomen tentenmakerij De Markies
De lege fabriekshal werd in 2002 het onderkomen van tentenmakerij De Markies. Ook trokken kunstenaars, theatergezelschappen en ondersteunende makers in. Als stichting De Cultuurspinnerij hebben zij de afgelopen decennia het gebouw in stand gehouden en er een creatieve broedplaats van gemaakt waar ook regelmatig evenementen werden georganiseerd. Dit vormt ook de basis voor de transformatie van de Vasim. Veel van deze culturele ondernemers krijgen een nieuwe plek in het getransformeerde gebouw. Ook ondernemers van het op vijfhonderd meter afstand gelegen terrein van de voormalige Honig-fabriek – waarvan delen sinds vorig jaar worden gesloopt – vinden een nieuw onderkomen in de Vasim.
Het gebouw is gekocht door bouwbedrijf KlokGroep en vastgoedontwikkelaar Lingotto. Beide nieuwe eigenaren hebben een commitment uitgesproken om in ieder geval tien jaar betrokken te blijven bij de ontwikkeling van het NYMA-terrein. Op deze manier kunnen de oude gebouwen van NYMA worden behouden als cultureel erfgoed.
Bijzonder aan dit transformatieproject is dat het een mix is van particulier initiatief, de ondernemers die zelf met huisvesting aan de slag gaan in het gebied en de projectmatige en gefaseerde aanpak van het gemeentelijk monument. Op deze schaalgrootte is het een voor Nederland unieke aanpak.
Gefaseerde aanpak van verbouwing en transformatie
Na de zomer van 2020 zijn vastgoedontwikkelaar Lingotto, aannemer KlokGroep, de gemeente Nijmegen en de ondernemers die een plek willen behouden in het getransformeerde gebouw en die er zich willen vestigen, verder gegaan met de planontwikkeling van de Vasim. De verbouwing startte in april 2021. De gefaseerde aanpak van de verbouwing en transformatie maakte het mogelijk dat juli 2022 de eerste ondernemers die al werkzaam waren in de ‘oude’ Vasim door konden schuiven naar het verbouwde deel. Ook konden de eerste bedrijfjes van het Honig-terrein hun nieuwe ruimtes gaan inrichten. Fase 1 en 2 van het immense transformatieproject, het gaat om een fabriekshal van maar liefst 12.000 m2, zijn afgerond. Er worden nog wat laatste puntjes op de i gezet waar het het interieur betreft, maar er is al een veelkleurige diversiteit aan bedrijfjes gevestigd op het gebied van administratie, sport, cultuur, kunst, evenementen en horeca.
Planning moest regelmatig worden bijgesteld
De planning van de transformatie moest regelmatig worden bijgesteld. Het pand uit 1948 had namelijk wat verrassingen in petto voor de aannemer. Zo werd er in de kelderlaag asbest gevonden. Eind oktober – de derde fase van het project is inmiddels al een tijdje bezig – zorgt asbestvondst weer voor ietwat vertraging. “Vervelend voor onze planning, maar goed dat het veilig wordt afgevoerd”, zegt Alexander van Esveld, directeur van ATR Projectafbouw. Het bedrijf uit Amersfoort is verantwoordelijk voor de montage van de plafonds, wanden en een deel van de vloeren. Hij is blij dat het oude fabrieksgebouw wordt getransformeerd. “De basis van zo’n gebouw is goed, is stevig gebouwd in die tijd. Het zou zonde zijn om een dergelijk pand te slopen. Ik vind het juist bijzonder om hieraan mee te werken, om hier weer iets moois van te maken volgens de eisen van onze tijd. Kijk maar eens naar de eerste fase, daar zijn via een schil achter de buitenschil aan te brengen kantoorunits gemaakt. Daar hebben wij niet aan meegewerkt, maar ik vind het prachtig geworden.”
Wanden van 11,4 meter hoog
Waar ATR Projectafbouw wel aan mee heeft gewerkt, is de montage van de hoge wanden in de derde fase. Voor het bedrijf uit Amersfoort een primeur, vertelt Van Esveld. “We hebben eerst wanden van 7 tot 8 meter meter hoog gemonteerd. Dat hadden we al wel eens gedaan, maar niet met de Diamond Board-platen van Knauf. Die zijn even wat zwaarder dan standaard gipsplaten. Maar we hebben ook wanden van maar liefst 11,4 meter hoog gemonteerd met de zware Diamond Board-platen. Dat was van een andere orde. Pas als je op de hoogwerker staat. Kom je erachter hoe hoog dat is. Dat komen wij zeker niet vaak tegen en dat hadden we zelf nog niet gedaan. Dan heb je het over beplating zonder onderbreking van bijvoorbeeld stalen liggers. En de platen moesten ook meelopen met een ronde toog. Dat vereist een andere werkwijze. Hier hebben we advies over aangevraagd bij Knauf.”
De fabrikant uit Utrecht werkt ook niet vaak met wanden met een dergelijke hoogte, dus is alles van te voren goed doorberekend, verzekert projectadviseur Jacco van ’t Hof. “Ons advies luidde als volgt: breng CW150 profielen van 11,4 m lang rug-aan-rug aan, elke 1000 mm geschroefd vanwege de benodigde stijfheid van de wand, geplaatst in normale UW-profielen op de vloer en verhoogde UW-profielen van 90 mm tegen het dek. In verband met de ronding van de wand aan de bovenzijde zijn de verhoogde UW-profielen in korte delen ingeknipt om de ronding te kunnen volgen.”
Andere werkwijze van beplaten
Het werken met zware platen op een dergelijke hoge wand, vereiste ook een andere werkwijze van beplaten. Van Esveld legt uit: “Het begon al met het plaatsen van de dubbele CW150-profielen profielen van de 11,4 hoge brandwerende wand. Door de profielen eerst rug-aan-rug te koppelen ging het heel wat eenvoudiger. Vervolgens moesten aan beide zijden drie platen Diamond Boart worden gemonteerd. Knauf wees ons er desgevraagd op dat we tijdens de opbouw de gewichtsverdeling goed in de gaten moesten houden. Daarom hebben we eerst de eerste platen aangebracht, hebben vervolgens de hoogwerker naar de andere kant gebracht, waar we daar de eerste twee platen hebben aangebracht. Weer terug naar de andere kant om daar twee platen dik aan te brengen en ten slotte naar de andere kant voor de laatste plaat.”
De aannemer had de oude pui van het pand verwijderd. Werken met een hoogwerker op grote hoogte met windbelasting van twee kanten, was niet aan te raden. Van Esveld: “De aannemer reageerde daar adequaat op. Er werden – ook op aangeven van Knauf – planken en zeilen voor de openingen aangebracht. Redelijk toereikend om een windje tegen te houden, maar ik ben blij dat we de laatste tijd aangename temperaturen hebben gehad. Want het blijft natuurlijk een tochtgat om in te werken.”
Advies om dilataties aan te brengen
Projectadviseur Van ’t Hof geeft aan dat niet alleen de hoogte van de wanden speciale benadering vroeg. “Sommige wanden zijn langer dan vijftien meter. Daarom hebben wij geadviseerd om dilataties aan te brengen. Die zijn door ATR Projectafbouw vervolgens aangebracht.”
Het afbouwbedrijf uit Amersfoort heeft Knauf ook regelmatig gevraagd inspecties uit te voeren. Voor beide partijen een goede check, stelt Van ’t Hof. “Binnen dit project zijn meerdere producten van ons gecombineerd. Daarom hebben we hiervoor de KnaufZeker-garantie afgegeven. Maar het blijft natuurlijk zaak dat de producten goed worden toegepast. Voor het afbouwbedrijf is het een kwaliteitscheck voor het verrichte werk en voor ons dient het ook als bewijsvoering.” Van Esveld beaamt het nut van de inspecties. “Wij vinden het prettig als alles een keer wordt gecheckt. Daarom melde ik de voortgang van het project aan Knauf met de vraag of ze het werk konden controleren. Je kunt alles wel zelf bedenken, maar met twee partijen kom je heel wat verder.”
Montage plafonds routinewerk
Wat de montage van de plafonds betreft, werden geen uitzonderlijke eisen gesteld aan ATR Projectafbouw, stelt Van Esveld. “Dat was voor ons routinewerk. We hebben een houten regelwerk tegen de balklaag aangebracht, met glaswol als isolatie opgevuld, gipsplaten er tegenaan. Voor de verhuurbare ruimten die in de derde fase worden gebouwd in de oude fabriekshal, hebben we vanwege de wand-contactgeluidsisolatie Brio-vloerplaten aangebracht van Knauf. Dit zijn vezelversterkte platen met steenwol eronder. Via een lipverbinding hebben we de platen gelegd, verlijmd en afgeschroefd.”
Terwijl aan de linkerkant van de hoofdingang van het gebouw de ondernemers naar hun kantoren gaan, wordt aan de rechterkant nog hard gewerkt. Inmiddels zijn de contouren zichtbaar van het horecadek dat er moet verschijnen. Eind december moet alles klaar zijn. Dan is ATR Projectafbouw ruim een jaar aan het werk geweest in de oude fabriek. “Het wordt echt mooi. Ook mooi dat zo’n goed gebouw behouden is. Dit wordt voor Nijmegen een echte aanwinst”, spreekt Van Esveld de verwachting uit.
Bouwpartners
Opdrachtgever: Lingotto Ontwikkeling, Amsterdam; Gemeente Nijmegen
Architect: Zecc Architecten, Utrecht
Aannemer: Klokgroep Projecten, Nijmegen
Fabrikant wanden en plafonds: Knauf, Utrecht
Montage wanden: ATR Projectafbouw, Amersfoort