Grondige renovatie De Koninklijke Sphinx

Het witte Eiffelgebouw is een icoon en blikvanger in Maastricht. Het ensemble van drie geschakelde gebouwen kwam tussen 1928 en 1941 tot stand. De Eiffel was voor z’n tijd een vooruitstrevend gebouw, ontworpen volgens de modernste constructietechnieken met lange open vloeren om de productie van wasbakken en urinoirs optimaal te kunnen faciliteren. Van 1928 tot 2006 stond het Eiffelgebouw in dienst van Sanitairfabriek De Koninklijke Sphinx. Het gebouw heeft voor Maastricht en omstreken een onmiskenbare cultuurhistorische waarde – iedereen kent wel iemand in z’n familie die in de fabriek werkte. De mengkommen, draaibanken, kleurcoderingen en krantenknipsels die nog in het verlaten gebouw aanwezig waren, herinnerden aan het roerige verleden van het Eiffelgebouw. 

Ambitieuze visie

Nadat De Koninklijke Sphinx was verhuisd naar het industrieterrein Beatrixhaven in het noorden van Maastricht ontwikkelde de gemeente een ambitieuze visie voor de herontwikkeling van het gehele industriële Sphinxkwartier tot een bruisende moderne stadswijk met een belangrijke culturele functie. Uit 35 architectenbureaus werd Braaksma & Roos Architecten uit Den Haag geselecteerd voor de restauratie en herontwikkeling van het Eiffelgebouw. Het gebouw, dat in zeer slechte bouwkundige staat verkeerde, moest aantrekkelijk, toegankelijk en duurzaam gemaakt worden voor een groot pallet aan nog onbekende gebruikers. Kortom: een functieloze herbestemming die dynamisch en flexibel gebruik van het gebouw in de toekomst mogelijk zou maken.

Duurzame toekomst

Het Eiffelgebouw moest z’n rauwe eigenheid behouden en tegelijkertijd ruimte bieden voor creatief nieuw gebruik. Om het Eiffelgebouw een duurzame toekomst te geven, moest de vervallen gevel van het tochtige fabrieksgebouw bijvoorbeeld grondig worden gerestaureerd en geïsoleerd. Daarbij wilde de architect het patina en de tektoniek zo goed mogelijk behouden. Met een speciaal voor dit project ontwikkelde witte stuclaag waarin het bestaande reliëf is nagebootst, bleef de uitstraling van het gebouw intact. Voor een optimaal programma moest het complex deels worden verkaveld, maar in de openbaar toegankelijke ruimten zijn de lange zichtlijnen beleefbaar gebleven. Door middel van het schoonmaken van alle interieurelementen met ijsstoom zijn de wanden, plafonds en draagconstructie vrijgemaakt van afbladderende verf, stof en vervuiling. Sommige elementen uit het verleden, zoals teksten en markeringen zijn daardoor ook weer zichtbaar gemaakt.

Architectenbureau

In de oude Sphinxfabriek is onder andere een vestiging van The Student Hotel gevestigd. Daarnaast zijn loftwoningen gecreëerd en kantoorruimten beschikbaar gekomen. In een van die kantoorruimten heeft Architectenbureau Frencken Scholl haar intrek genomen. Voorheen werkte het team vanuit een pand in de binnenstad dat eigenlijk bestond uit een samensmelting van twee woonhuizen met daarin verschillende kleinere werkruimtes. Rosanne Jansen, partner bij Frencken Scholl: “We merkten dat ons team onderling niet vanzelfsprekend contact had met elkaar, terwijl het voor onze projecten steeds belangrijker werd om kennis en expertise met elkaar te delen. Toen deze mogelijkheid zich voordeed, waren we meteen enthousiast.”

Oorspronkelijke staat

De ruimte werd casco opgeleverd en moest nog helemaal worden afgewerkt. Uitgangspunt was dat zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat moest blijven. Het betrof hier namelijk een rijksmonument. Zo mocht er niets worden gedaan aan de ruwe betonnen wanden. Het Eiffelgebouw kent een hele sterke repetitie en ritmiek wat uiteindelijk bepalend was voor de keuzes die Frencken Scholl heeft gemaakt. Geïnspireerd op de indeling van de grote raamvlakken zijn de werkplekken gesitueerd. Een stellage verbindt telkens drie werkplekken tot een eiland. Aan de bovenzijde van de stalen frames is de verlichting gemonteerd die het plafond van onder aanlicht. De kabels en dergelijke konden via de frames boven het plafond worden weggewerkt. Achter elkaar geplaatst vormen de werkeilanden een werkvloer waarbij de bijzondere details zichtbaar blijven. Het zwevende plafondsysteem boven de werkplekken versterkt de strakke belijning.

Akoestiek

Een cascoruimte met harde betonnen oppervlakken heeft als grootste nadeel dat er een enorme galm heerst. De akoestiek was dan ook was een van de belangrijkste uitdagingen. Er moest een oplossing komen die het geluid beteugelt en esthetisch gezien het karakter van de ruimte ondersteunt. De architecten van Frencken Scholl kozen voor een systeem van Ecophon, het Master Matrix-systeem. Jansen legt de keuze uit: “We kennen Ecophon al lang en hebben goede ervaringen met hun akoestische oplossingen. Wij passen ze vaak toe in onze onderwijsontwerpen.” Roel van Haren, area salesmanager bij de producent Saint-Gobain Ecophon, geeft uitleg over het systeem. “De wens was om geen wand-tot-wandplafond toe te passen, maar wel een goede akoestische werkomgeving te creëren. Daarnaast was de esthetica natuurlijk ook van groot belang. Gezien de goede ervaringen met het Master Matrix-systeem in het oude kantoor van het architectenbureau, wilde men ook nu weer voor een soortgelijke uitstraling gaan. In het nieuwe kantoor hebben we daarom gekozen om drie rijen Master Matrix toe te passen in de afmeting 2400 x 1200 mm. Doordat alle panelen met een systeem aan elkaar verbonden zijn, is het met de Master Matrix mogelijk om een zeer strak lijnenspel te creëren met optisch vrij hangende eilanden. De panelen zijn van glaswol met een hoge dichtheid. De zichtzijde van de panelen is afgewerkt met een Akutex FT-coating, de rugzijde is voorzien van glasvlies. De bevestigingsmiddelen van het Connect-ophangsysteem, gemaakt van gegalvaniseerd staal en aluminium zijn voorgemonteerd. Met behulp van een zogenoemde ‘klik-in’-aansluiting kan het paneel in het gridsysteem worden geïnstalleerd. Elk individueel paneel is door een speciale scharnierfunctie uitneembaar. Het flexibele systeem past qua afmeting en schaal perfect in de setting en door de zwevende uitstraling en strakke belijning onderstreept het de ruimtelijkheid en hoogte van de ruimte.”
Het team van Frencken Scholl is erg positief over de nieuwe locatie. “Het resultaat overtreft onze verwachtingen, de akoestiek is meer dan goed en hier hebben we de mogelijkheid om met zijn allen in één grote inspirerende ruimte samen te werken aan uitdagende projecten”, aldus architect Jansen. “Werken in zo’n mooie ruimte is een verademing en het vele daglicht en het schitterend uitzicht op de stad zijn een bonus.”